Dzięki uprzejmości Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa Kancelaria poznała dane statystyczne dotyczące opłat sankcyjnych i grzywien nałożonych w latach 2013-2016 przez organy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa („PIORIN”) za poszczególne naruszenia obowiązków wynikających z ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin („Ustawa”). Koncentrując się na roku 2016 można dojść do następujących konkluzji:

1. w całej Polsce zostało nałożonych 1.080 kar grzywny. Najwięcej mandatów zanotowano w województwie mazowieckim (162) i lubelskim (143), natomiast najmniej w województwie lubuskim (4) oraz podkarpackim (24);
2. do zdecydowanie najczęstszego wykroczenia przeciwko Ustawie należy zaliczyć stosowanie środka ochrony roślin niezgodnie z zawartymi w etykiecie wymaganiami – art. 76 ust. 1 pkt 19 Ustawy. To konkretne wykroczenie zdecydowanie przoduje w rankingu każdego z województw. Pozostałe kary wymierzane były głównie wobec rolników, którzy:
   • stosowali środek ochrony roślin w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt lub dla środowiska (art. 76 ust. 1 pkt 20 Ustawy),
   • stosowali środek ochrony roślin dla profesjonalistów bez ukończenia stosownego szkolenia (art. 76 ust. 1 pkt 30 Ustawy),
   • stosowali środek ochrony roślin sprzętem niesprawnym technicznie lub nieskalibrowanym lub bez stosownych badań technicznych (art. 76 ust. 1 pkt 32 Ustawy);
3. średnia wysokość mandatów za stosowanie środka ochrony roślin niezgodnie z zawartymi w etykiecie wymaganiami wynosiła około 150 PLN (najmniej w kujawsko-pomorskim – około 108 PLN, a najwięcej w mazowieckim – około 165 PLN). Ze zrozumiałych powodów występuje duża rozpiętość w karach za stosowanie środka ochrony roślin w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt lub dla środowiska, ponieważ każdy przypadek analizowany jest indywidualnie i niektóre zachowania wymagają surowszej kary. Zapewne z tej przyczyny, w województwie dolnośląskim kary grzywny wynosiły średnio 400 PLN, w mazowieckim 190 PLN, natomiast w kujawsko-pomorskim 90 PLN, a lubelskim 115 PLN. Za stosowanie środka ochrony roślin dla profesjonalistów bez ukończenia stosownego szkolenia średnia wysokość mandatu kształtowała się na poziomie około 100 PLN, natomiast za stosowanie środka ochrony roślin sprzętem niesprawnym technicznie lub nieskalibrowanym lub bez stosownych badań technicznych można było zostać ukaranym średnio kwotą od 70 PLN (lubelskie) do 180 PLN (wielkopolskie). Powyższe dane stanowią wyłącznie przybliżone uśrednienie danych statystycznych, a każde wykroczenie powinno być oceniane i ukarane indywidualnie w sposób niezależny i obiektywny;
4. w całej Polsce zostało nałożonych 26 opłat sankcyjnych. Najwięcej decyzji w tym zakresie zostało wydanych w województwie mazowieckim (7) i śląskim (6), natomiast w ośmiu województwach taka decyzja w ogóle nie została wydana, np. w województwie lubuskim, podkarpackim i nawet w lubelskim;
5. najczęstszą podstawą opłat sankcyjnych jest art. 75 ust. 1 pkt 2 Ustawy – sprzedawanie środka ochrony roślin bez wymaganego zezwolenia na wprowadzenie do obrotu lub pozwolenia na handel równoległy;
6. najczęstszą podstawą opłat sankcyjnych z art. 75 ust. 1 pkt 1 Ustawy – prowadzenie reklamy środka ochrony roślin w sposób niezgodny z art. 66 Rozporządzenia 1107/2009 – jest naruszenie art. 66 ust. 1 Rozporządzenia 1107/2009 (zakaz reklamy środka ochrony roślin, na które nie zostało uzyskane zezwolenie, oraz nakaz umieszczenia w każdej reklamie środka ochrony roślin stosownej noty prawnej) lub naruszenie art. 66 ust. 6 Rozporządzenia 1107/2009 (nakaz zwrócenia uwagi w reklamie na stosowne zwroty i symbole ostrzegawcze umieszczone w etykietach reklamowanego środka ochrony roślin).

Zaskakujące są dane statystyczne opisujące wyniki podjętych inicjatyw odwoławczych. Według PIORIN w latach 2013-2016 zaskarżono do sądów powszechnych tylko pięć opłat sankcyjnych i dziesięć mandatów. W wyniku postępowań odwoławczych, dwa mandaty zostały uchylone, wysokość czterech mandatów uległa zmianie (jeden obniżono i trzy podwyższono), zaś w sprawie dwóch mandatów postępowania dalej toczą się w sądach (w rzeczywistości zapewne wobec czterech mandatów procedury odwoławcze jeszcze się nie zakończyły). Natomiast wszystkie skargi na decyzje o nałożeniu opłat sankcyjnych zostały oddalone przez sądy administracyjne.

Wyniki prowadzonych przez PIORIN kontroli wskazują, że z każdym rokiem obowiązywania Ustawy ogólna liczba wystawianych mandatów spada. Cały czas najpoważniejszy problem stanowi wykroczenie opisane w art. 76 ust. 1 pkt 19 Ustawy w postaci stosowania środka ochrony roślin niezgodnie z zawartymi w etykiecie wymaganiami, o których mowa w art. 31 ust. 1-3, ust. 4 lit. a-d lub lit. f-h rozporządzenia nr 1107/2009, a mianowicie wymaganiami:

1. możliwości zniesienia środków ochrony roślin na obszary lub obiekty niebędące celem zabiegu, lub
2. okresu, w którym na obszarze objętym zabiegiem będą przebywać ludzie, lub
3. minimalnych odległości stosowania środków ochrony roślin od określonych miejsc lub obiektów, lub
4. warunków atmosferycznych podczas stosowania środków ochrony roślin, lub
5. minimalnej powierzchni stosowania środków ochrony roślin, w przypadku stosowania tych środków przy użyciu sprzętu agrolotniczego, lub
6. minimalnej odległości od zbiorników lub cieków wodnych, lub
7. wymogów bezpieczeństwa przy stosowaniu lub przechowywaniu środków ochrony roślin, lub
8. uwarunkowań przy stosowaniu środków ochrony roślin przy użyciu sprzętu agrolotniczego.

Wydaje się w tym wypadku niezbędnym dalsze prowadzenie akcji edukacyjnych rolników w zakresie zgodnego z prawem, a zatem bezpiecznego i efektywnego stosowania środków ochrony roślin.