Ustanie małżeństwa w wyniku rozwodu pociąga za sobą skutki w różnych sferach życia byłych małżonków. Są to m.in. kwestie dotyczące kontaktów z dziećmi, podziału majątku czy obowiązku świadczeń alimentacyjnych, ale również nazwiska, jakie małżonkowie nosili w trakcie trwania związku. Zazwyczaj sytuacja zmiany nazwiska po zawarciu małżeństwa dotyczy kobiet, chociaż prawo polskie zezwala również na zmianę nazwiska przez mężczyznę oraz na to aby każde z małżonków pozostało przy swoim dotychczasowym nazwisku. Jakie skutki w tej sferze wywołuje rozwód? Zgodnie z art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego („KRO”), w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Należy zwrócić uwagę, że zmiana nazwiska jest prawem osoby rozwiedzionej, nie jej obowiązkiem. Rozwód nie daje możliwości odebrania małżonkowi prawa do nazwiska, które nabył poprzez zawarcie związku małżeńskiego. W orzeczeniu z dnia 2 lutego 1978 roku (sygn. akt. IV CZ 11/78) Sąd Najwyższy wskazał, że „były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że KRO takiej możliwości nie przewiduje”. Warto pamiętać, że oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska małżonek może złożyć tylko osobiście i tylko przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Żaden inny podmiot nie jest uprawniony do odebrania takiego oświadczenia, również Sąd nie może go umieścić w wyroku rozwodowym.
Istotną sprawą jest wpływ zmiany nazwiska po rozwodzie na dane zawarte w dokumentach wydanych podczas trwania małżeństwa. Kwestia ta była przedmiotem rozważań Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Poznaniu w postanowieniu z dnia 6 lipca 2016 r. (sygn. akt: II SAB/Po41/16), który stwierdził, że „żaden z przepisów nie uprawnia Skarżącej do możliwości domagania się wydania duplikatu dyplomu z innym nazwiskiem niż na oryginale, ani dokonania zmiany nazwiska na dyplomie po ukończeniu studiów z uwagi na skorzystanie po rozwodzie z uprawnień z art. 59 KRO. Uprawienie z art. 59 KRO ma charakter osobisty, a skorzystanie z tej możliwości należy wyłącznie od małżonka, który zmienił swoje nazwisko po zawarciu małżeństwa. W kwestii powrotu do nazwiska organ administracji przyjmujący oświadczenie nie wydaje zatem żadnego rozstrzygnięcia w formie decyzji czy postanowienia. Skutek ten następuje poprzez złożenie oświadczenia przez zainteresowaną osobę, zaś jego potwierdzeniem jest wzmianka w akcie stanu cywilnego, jakim jest akt małżeństwa. (…) Przy złożeniu oświadczenia o powrocie do nazwiska obowiązkiem organu jest natomiast sporządzenie wzmianki w akcie stanu cywilnego (akcie małżeństwa), ten obowiązek ciąży jednak na kierowniku urzędu stanu cywilnego, w którym akt małżeństwa się znajduje. Nie ma takiego obowiązku ani nawet uprawnienia organ uczelni wydający dyplomy ukończenia studiów.”
