„Metody niechemiczne” drogą do nadużyć w ochronie roślin

Ustawa o środkach ochrony roślin z dnia 8 marca 2013 r. („Ustawa”) promuje i od 1 stycznia 2014 r. nakazuje użytkownikom profesjonalnym stosowanie tzw. integrowanej ochrony roślin. Pod pojęciem tym kryje się sposób ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegający na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. Zapis ten stanowi implementację art. 3 pkt 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/128/WE z dnia 12 października 2009 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów („Dyrektywa 2009/128/WE”). Ustawodawca zdefiniował wyrażenie „metody niechemiczne” w art. 2 pkt 15 Ustawy wskazując, że są to metody ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi inne niż wykorzystujące chemiczne środki ochrony roślin, w szczególności metody agrotechniczne, fizyczne, mechaniczne lub biologiczne. Wprowadzona do Ustawy definicja jest bardzo szeroka, natomiast pewnym ułatwieniem w jej zrozumieniu jest definicja metod niechemicznych, przedstawiona w art. 3 pkt 8 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylającego dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG oraz w art. 3 pkt 8 Dyrektywy 2009/128/WE. Wyjaśniono tam, że metody niechemiczne oznaczają metody alternatywne do pestycydów chemicznych stosowanych do ochrony roślin i ochrony przed szkodnikami, oparte na technikach agronomicznych (agronomia – w szerokim ujęciu oznacza wielowątkowość zintegrowanych nauk rolniczych: wytwórczość roślinną – produkcję zwierzęcą – przetwórstwo płodów – przechowalnictwo – ekonomikę rolniczą), uwzględnionych w integrowanej ochronie roślin, takich jak te, o których mowa w pkt 1 załącznika III do Dyrektywy 2009/128/WE (np. płodozmiany, stosowanie właściwych technik uprawy lub stosowanie zrównoważonego nawożenia, wapnowania i nawadniania/odwadniania) albo fizyczne, mechaniczne lub biologiczne metody zwalczania organizmów szkodliwych. Na rynku europejskim występuje coraz większa liczba preparatów, których zadeklarowany sposób działania spełnia definicję metody niechemicznej. Preparaty te można podzielić na trzy kolejno omówione grupy, tzn. środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowania w rolnictwie ekologicznym, środki ochrony roślin niezakwalifikowane do stosowania w rolnictwie ekologicznym, ale zawierające oleje lub substancje pochodzenia naturalnego, jako substancji aktywnej, i biopreparaty zawierające organizmy żywe stosowane w ochronie roślin. Takie środki są stosowane przede wszystkim w sadownictwie. Od jakiegoś czasu można zaobserwować również pojawienie się na rynku preparatów, których substancje czynne są głównymi składnikami środków ochrony roślin, natomiast preparaty te rzekomo nie są środkami ochrony roślin, ponieważ na ich etykiecie widnieje informacja, że służą i mogą być wykorzystywane np. do poprawy fizyko-chemicznej właściwości gleby. Niepokojący jest brak obowiązku badań tych wszystkich produktów, co stanowi ogromne pole do nadużyć i ułatwia prowadzenie nieuczciwej konkurencji względem podmiotów, działających zgodnie z prawem i angażujących ogromną ilość czasu i środków pieniężnych na uzyskanie zezwolenia na wprowadzenie swoich produktów do obrotu. Pomimo przedkładanym Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa wnioskom o reakcję i kontrole nic w tej kwestii się nie zmieniło. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi trwają cały czas prace nad ustaleniem jednolitej kwalifikacji takich preparatów i objęciem ich szerszym nadzorem.